طی روزهای اخیر اعدام روحالله زم توسط جمهوری اسلامی در زندان رجاییشهر کرج واکنشهای بسیار زیادی در سطح فضای مجازی ایجاد کرد. کسی باور نمیکرد روحالله زم به این راحتی و چنین ناگهان کشته شود. در این که کانال تلگرامی «آمدنیوز» کینه فراوانی در میان حاکمان جمهوری اسلامی انباشته بود تردیدی نیست ولی سرعت این اعدام نیز شگفتآور بود.
در اینجا تلاش میشود بیشتر به واکنشهای مجازی چهرههای برجسته سیاسی رسانهای به اعدام روحالله زم پرداخته شود. چه آنکه بحث از نوع رابطه آمدنیوز و جمهوری اسلامی خود شرح مفصل و جداگانهای میطلبد.
اگر واکنش شهروندان ایرانی - که بیشتر در اینستاگرام تجلی دارد - به اعدام روحالله زم و همدلی گسترده با او و خانوادهاش را به کناری نهیم، واکنشها به اعدام روحالله زم در میان چهرههای فعال سیاسی و رسانهای را به طور کلی میتوان به دو گروه تقسیم کرد.
اگرچه وزن این دو گروه به طور کلی نامتوازن است و وزنه مخالفان اعدام بسیار سنگینتر است ولی نباید فراموش کرد که هواداران جمهوری اسلامی نیز در فضای مجازی پایگاه دارند؛ پایگاهی که هوراکشان اعدام روحالله زم بودند. هوادارانی که یا به واسطه دریافت حقوق هورا میکشند یا به واسطه پیوندهای ایدئولوژیک خود با نظامی که در این سالها سخت نیازمند خرید مشروعیت است.
در میان گروه مخالفان جمهوری اسلامی نکته جالبتوجه آن است که کسانی که خود پیش از این با روحالله زم و کانال آمدنیوز چالشها و نزاعهای رسانهای و سیاسی داشتند این اعدام را محکوم کردند.
به عنوان نمونه میتوان به رشته توییتی از «محمدرضا یزدانپناه» اشاره کرد که در آن از تلاشهای خود برای رسانهای کردن ماجرای روحالله زم - علیرغم پیشینه نزاع شدید با او - مینویسد: «نویسنده متن نامه به آیتالله سیستانی شدم. تحلیلم این بود که جمهوری اسلامی ۱۰۰ درصد زم را اعدام میکند و تنها کسی که شاید بتواند او را نجات دهد، سیستانی است. ... ایده آن نامه و متنش صفر تا صد از خودم بود. ... با حدود ۶۰ امضا از طیفهای مختلف نامه را به دفتر سیستانی فرستادیم. ... سپس پیشنهاد نامهای به مکرون را دادم تا توسط ایرانیان مقیم فرانسه امضا و در رسانهها هم منعکس شود و از او بخواهیم فورا دخالت کرده و وظایفش در قبال زم که پناهنده سیاسی در فرانسه بود، انجام دهد. این نامه پس از کش و قوسهای فراوان نوشته و به الیزه ارسال شد... .»
در میان فعالان سیاسی مخالف اعدام روحالله زم یکی دیگر از واکنشها را نیز «مجتبی واحدی» - مشاور سابق مهدی کروبی و سردبیر سابق آفتاب یزد - داشت که در این باره به بحث آیتالله سیستانی پرداخت و در یوتیوب خود گفت: «من تصور میکردم آقای سیستانی واکنش نشان خواهد داد ولی آیتالله سیستانی امتحان بدی پس داد. با اسم دفتر ایشان زم را فریب دادند و به عراق کشاندند، ولی مشخص شد همه اینها سروته یک کرباس هستند.»
ولی در میان موافقان اعدام روحالله زم میتوان از فردی به نام «عباس کلاهدوز» یاد کرد که از چهرههای رسانهای هوادار جمهوری اسلامی است و در موسساتی چون «تسنیم» و «فارس» که وابسته به سپاه پاسداران بودهاند فعالیت داشته است. او در واکنش به این اعدام در توییتر نوشت: «زم اعدام شد. جمهوری اسلامی از رگ گردن به شما ضدانقلاب و براندازهای خارجنشین نزدیکتر است.»
یکی دیگر از چهرههای رسانهای طرفدار جمهوری اسلامی که در توییتر از اعدام روحالله زم خشنود بود «محمدمهدی طائب» بود. این فرد که به برنامههای تلویزیونی دعوت میشود و در قالب «کارشناس امور بینالملل» ابراز نظر میکند، در توییتر نوشت: «بابای زم گفته بچم دم آخر گفت تا کربلا رفتیم نگذاشتند بریم زیارت. شیخ این پسرکت با هدایت سرویس اطلاعات فرانسه رفته بود عراق دلارهای قرارداد جدیدش برای براندازی و بدبختکردن مردم مظلوم ایران را بگیرد غافل از اینکه در تور اطلاعات سپاهه. شیخ! پسرت ناموسفروش بود تو بیشرف نباش!»
در این میان وبسایتهای زنجیرهای حکومتی که به نام «خبرگزاری» فعالیت میکنند نیز تمام توان خود را برای توجیه این اعدام گذاشتند. نگاهی کلی به روایت آنان خود به اندازه کافی بیانگر نوع نگاه آنان به این مسئله است. یک سناریوی واحد امنیتی در همه این وبسایتها خودنمایی میکند که شاید حیرتانگیزترین قسمت آن، تصمیم روحالله زم برای حمله موشکی به ایران باشد. به عنوان نمونه وبسایت «جوان» که متعلق به سپاه پاسداران است، در بخشی از مطلب خود مینویسد: «شرارت زم در حدی بود که توانا محمدی، مدیر فنی کانال معاند آمدنیوز هم در جلسات چهارم دادگاه اعلام کرد، به دستور زم قرار بود برای زدن یک پایگاه سپاه به صورت پایلوت ۵۰۰ هزار دلار و پس از آن برای بقیه جاها ۲ میلیون دلار دریافت کنم. خواسته زم ساخت پهپاد و موشک و زدن آنها به مراکز حساس کشور بود!»
به هر حال اگرچه یک سالی بود که از بازداشت روحالله زم میگذشت و چند روز پیش از اجرای حکم اعدام در ۲۲ آذر ۱۳۹۹، خبر تایید حکم اعدام او آمده بود ولی حتی در چارچوب جمهوری اسلامی، اجرای حکم اعدام، حتی پس از تایید دیوان عالی راههای فرار دارد که از آن جمله میتوان از اعاده دادرسی یاد کرد که در اختیار رییس قوهقضاییه است.
ولی در این مورد خاص نشان داده شد که گویی خود نیروهای به اصطلاح امنیتی و قضایی رژیم برای تسریع در اجرای حکم اعدام او تلاش فراوانی داشتند. چنانکه «محمدعلی زم» - پدر روحالله زم - در یادداشتی که پس از اعدام فرزند خود در صفحه شخصیاش در اینستاگرام نوشت، طی شرح آخرین دیدار خود با فرزندش، تاکید کرد که نیروی امنیتی حاضر در آنجا از خانواده و شخص او چندباره خواست که مبادا خبر تایید حکم اعدام روحالله زم را به او بگویند.
ولی شاید سادهترین پرسش از کارگزاران رسانهای جمهوری اسلامی این باشد که فارغ از این اتهامات - که مطمئنا خود اتهامزنندگان نیز برای آن سندی ندارند - آیا روا نیست خود در درون محفلهای خودی تامل کنند و بیندیشند که این نظام چه اندازه دچار ضعف مشروعیت شده است که یک کانال تلگرامی به نام «آمدنیوز» هم میتواند هیمنه امنیتی و سیاسی آن را چنین به زحمت بیندازد که حتی مجبور شوند سناریوی عجیبی همچون حمله موشکی به ایران با برنامهریزی روحالله زم را دست و پا کنند؟