نیمی از دانش‌آموزان ایرانی «شاد» نیستند
پس از همه‌گیری ویروس کرونا، از اسفند ۹۸ و ابتدای سال ۹۹ مدارس در ایران تعطیل شدند. آموزش و پرورش جمهوری اسلامی ابتدا در شبکه تلویزیونی آموزش، ساعاتی را به آموزش از راه دور کودکان و نوجوانان اختصاص داد، سپس با ارسال پیامکی از اولیای دانش‌آموزان خواست تا با نصب اپلیکیشن شبکه آموزشی دانش‌آموز یا «شاد»، دسترسی کودکان‌شان را به آموزش مجازی فراهم کنند.
در شرایطی که وزارت آموزش و پرورش سال تحصیلی جدید را با کمبود بیش از ۱۰۰هزار معلم آغاز کرده و دستمزد بسیاری از معلمان هم هنوز پرداخت نشده است، ایجاد یک اپلیکیشن پیام‌رسان اختصاصی برای ارتباط میان دانش‌آموزان و معلمان، سوال‌هایی را درباره بودجه اختصاص‌یافته به آن ایجاد کرده است.
نکته دیگر عدم امنیت این اپلیکیشن است. برای نصب اپلیکیشن شاد باید یکی از برنامه‌های «آی‌گپ»، «گپ»، «سروش»، «بله» یا «روبیکا» روی دستگاه نصب شده باشد؛ پیام‌رسان‌ها و اپلیکیشن‌هایی که مورد اعتماد عمومی نیستند و کارشناسان تکنولوژی، امنیت آنها را زیر سوال برده اند. از این رو، بسیاری از خانواده‌ها از درز اطلاعات دانش‌آموزی فرزندانشان در اپلیکیشن شاد نگران هستند.
وزیر آموزش و پرورش یکشنبه ۱۰ فروردین ۹۹ در جلسه‌ای با محمدجواد آذری جهرمی، وزیر ارتباطات و فن‌آوری اطلاعات، گفت: «آموزش و پرورش به عنوان نهاد حاکمیتی، اطلاعات کاربرانش را در اختیار دارد و به هیچ دستگاه و شرکتی این اطلاعات را ارائه نمی‌دهد.» با این حال او اذعان کرد: «پیام رسان‌ها با لحاظ پروتکل‌هایی می‌توانند اطلاعاتی را از کاربران در دسترس داشته باشند.»
اپلیکیشن شاد مشکلات عدیده دیگری هم دارد. از جمله:
الف: برای ورود به این اپلیکیشن به کد ملی، شماره همراه، سریال شناسنامه و تاریخ تولد نیاز است. بدین ترتیب در همان گام نخست حدود ۵۰هزار کودک بی‌شناسنامه، از دسترسی به آموزش محروم می‌شوند.
ب: مسئله اساسی‌‌ترِ این طرح، نبود زیرساخت جامع اینترنتی در کشور و عدم دسترسی عمومی به اینترنت پرسرعت است. با اینکه طراحان اپلیکیشن «شاد» ادعا کرده‌اند این ابزار نیازی به اینترنت ندارد، گزارش وبسایت عصر ایران نشان می‌دهد ادعای آنها توسط معلمان و دانش‌آموزان رد شده است. افزون بر اینکه مشکل خانواده‌ها در دسترسی به این اپلیکیشن به دلیل سرعت کم اینترنت، سراسری است، استان‌های محروم با طیف گسترده‌تری از مشکلات روبرو هستند. دانش‌آموزان این مناطق با خطر ترک تحصیل و محرومیت دائمی از آموزش روبه‌رو هستند.
برای مثال حتی پوشش آنتن تلویزیون هم در برخی از مناطق استان سیستان و بلوچستان وجود ندارد. در نتیجه، دانش‌آموزان این مناطق اصلا به چیزی به نام آموزش مجازی دسترسی ندارند.
شاخص‌های توسعه آموزشی در کل کشور با استان‌های محرومی مانند سیستان و بلوچستان تفاوت فاحشی دارد. به گفته حمیدرضا رخشانی، مدیر کل آموزش و پرورش استان سیستان و بلوچستان، با توجه به شرایط و زیرساخت‌های این استان، ۳۰ تا ۴۰ درصد از دانش‌آموزان آن به اینترنت دسترسی ندارند.
ج: از دیگر مشکلات اپلیکیشن شاد این است که شبکه آموزش دانش‌آموزی، برای دانش‌آموزان با نیازهای خاص و معلولیت برنامه‌ریزی نکرده است. وزیر آموزش و پرورش اواخر فروردین‌ماه ۹۹ گفت: «در فاز ابتدایی این طرح، برنامه ویژه‌ای برای این دانش‌آموزان در نظر گرفته نشده است.» در واقع بسیاری از کودکان با نیازهای ویژه از جمله کودکان سندروم داون، عملا در برنامه‌های سازمان آموزش‌وپرورش نادیده گرفته شده‌اند.
جواد حسینی، معاون وزارت آموزش و پرورش، می‌گوید: «بسیاری از خانواده‌هایِ دانش‌آموزانِ با نیازهای ویژه، می‌گویند این کانال عملا با توجه به نیازهای فرزندانشان قابل استفاده نیست.»
د: قیمت گزاف گوشی‌های هوشمند هم مانع بزرگی برای دستیابی عادلانه دانش‌آموزان به آموزش رسمی کشور از طریق فضای مجازی است. در برهه‌ای که شیوع ویروس کرونا به تعطیلی مراکز آموزشی منجر شده، فرزندان اقشار کم‌درآمد به دلیل ناتوانی خانواده در خرید یک گوشی هوشمند ساده از دسترسی به آموزش مجازی بازمانده‌اند. بدین ترتیب این کودکان نیز از امکان ادامه تحصیل باز خواهند ماند.
یک کارگر ساختمانی در استان کردستان می‌گوید: «من یک گوشی قدیمی دارم که روی آن "شاد" نصب نمی‌شود؛ نمی‌دانم برای فرزند محصلم، چگونه امکان آموزش مجازی فراهم کنم؛ به مغازه‌های فروش و تعمیرات گوشی همراه مراجعه کردم اما گفتند گوشی تو قدیمی است و باید عوض کنی اما وقتی قیمت‌ها را پرسیدم، دیدم با حقوق چند ماه کار هم نمی‌توانم گوشی بخرم!»
در ادامه باید به نارضایتی معلمان در استفاده اجباری از اپلیکیشن شاد هم اشاره کنیم.
سید حمایت میرزاده، سخنگوی کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی، در تذکری در جلسه علنی روز سه شنبه دوم اردیبهشت ۱۳۹۹، با توجه به نارضایتی معلمان، دانش‌آموزان، اولیا و نمایندگان آنها گفت: «نارضایتی آنها نشانه این است که شبکه آموزش شاد مفید نبوده است.»
سال‌ها ست کارشناسان از ضرورت حرکت آموزش و پرورش در مسیر آموزش‌های مجازی سخن می‌گویند. حالا پس از سال‌ها تأخیر، وزارت آموزش و پرورش با توجه به شرایط کرونایی مدارس، در حال تجربه فضایی متفاوت از آموزش‌های سنتی در چارچوب فضای مدرسه است؛ تجربه‌ای که برای نخستین بار در این وسعت در حال اجراست و اشکالات بسیار زیادی دارد. از جمله در بخش‌های زیرساخت‌های فنی، اینترنت و آشنایی معلمان و مربیان با تدریس مجازی.
آیا الزام مدارس به تشکیل کلاس‌های درس در شبکه شاد و از سوی دیگر الزام دانش‌آموزان توسط مدیران مدارس برای نصب اپلیکیشن و غیبت‌خوردن دانش‌آموز در صورت حضور‌نیافتن در کلاس درس مجازی، بار مضاعفی بر دوش خانواده‌هایی نخواهد بود که موبایل هوشمند ندارند یا موبایل دارند اما در ساعات تشکیل کلاس، مادر و پدر سر کار هستند؟
در نمودار زیر وضعیت دانش‌آموزانی که اپلیکیشن شاد را تا تاریخ ۲۷ فروردین ۱۳۹۹ نصب کرده‌اند به تفکیک استان مشخص است. کم‌ترین سهم با ۶.۸ درصد مربوط به استان سیستان و بلوچستان است. پس از آن هم استان‌های کردستان و گلستان قرار دارند.
حتی در کلان‌شهرها نیز معلمان نتوانسته‌اند بیش‌تر از نیمی از شاگردان‌شان را در کلاس‌های آموزش مجازی حاضر ببینند. در بسیاری از شهرها به صورت میانگین از ۳۵ دانش‌آموز فقط ۱۵ تن به کلاس‌های مجازی پیوسته‌اند.
محرومیت از تحصیل مجازی سرنوشت دختران را نیز به گونه‌ای دیگر تحت تاثیر قرار خواهد داد. از این روست که برخی از معلمان نسبت به ترک تحصیل دختران و اجبار خانواده‌ها به ازدواج آنها در سنین کودکی ابراز نگرانی می‌کنند.
در بسیاری از روستاهای شمالی و جنوبی ایران کلاس‌ها میز و صندلی هم ندارند چه برسد به اینترنت و تبلت و گوشی هوشمند. البته معلمان بومی در برخی روستاهایی که به اینترنت دسترسی ندارند هر روز چند نفر از دانش‌آموزان را جمع می‌کنند یا به خانه آنها می‌روند و به آنها درس می‌دهند.
اکنون کرونا نبود عدالت آموزشی و تبعیض‌های موجود در نظام آموزشی را پررنگ‌تر کرده و مشکلاتی در زمینه دسترسی به امکانات و تجهیزات اتصال به اینترنت، توان پرداخت هزینه اینترنت و همچنین دریافت آموزش‌های لازم برای استفاده از آموزش مجازی نیز به محرومیت‌های پیشین افزوده شده است.
بر اساس گزارش مرکز برنامه‌ریزی و فناوری اطلاعات آموزش و پرورش، تا روز شنبه ۳۰ فروردین ۹۹، تنها ۷میلیون و ۲۰۰هزار دانش‌آموز در اپلیکیشن «شاد» ثبت نام کرده‌اند. بدین ترتیب بیش از نیمی از ۱۵میلیون دانش‌آموز سراسر کشور در این طرح ثبت نشده‌اند.
در اصل ۳۰ قانون اساسی تصریح شده است که: «دولت موظف است وسایل آموزش و پرورش رایگان را برای همه ملت تا پایان دوره متوسطه فراهم سازد.» با این حال در ماه‌های اخیر حکومت جمهوری اسلامی ناتوان از تامین این اصل بوده و می‌توان ادعا کرد در این زمینه نیز نقض حقوق کودکان در ایران صورت می‌گیرد.
جدید مرتبط
نمایش مشخصات عمومی
در اَپ توانا ببینید!
