در ۲۷ فروردین ۱۳۹۸ بود که خبر رسید اینستاگرام حساب کاربری انگلیسی شخص خامنه‌ای و برخی از فرماندهان سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را بسته است. گفته می‌شود حساب فارسی خامنه‌ای در اینستاگرام نیز به‌زودی بسته خواهد شد. خبر می‌رسد فیس‌بوک هم تصمیم گرفته حساب‌های متعلق به فرماندهان سپاه پاسداران و خامنه‌ای را مسدود کند. بنا بر خبری که در بی‌بی‌سی منتشر شده است، گویا مدیریت فیس‌بوک نیز به کارکنان‌اش دستور داده که حساب‌های کاربری اعضای رسمی سپاه پاسداران را مسدود کنند.
این رخداد از آن جهت جالب توجه است که برای نخستین بار است که شبکههای اجتماعی بزرگ در سطح جهانی با مسئولان جمهوری اسلامی چنین برخورد قهرآمیزی می‌کنند. مقامات جمهوری اسلامی به دفعات با این انتقاد روبه‌رو شدهاند که در حالی که شبکههای اجتماعی را در ایران فیلتر یا محدود کرده‌اند، اما خود – گاه با چندین حساب کاربری – در این شبکه‌ها حضوری فعال دارند. اکنون مدیریت شبکههای بزرگ اجتماعی نیز با تفاوتی که بین آنان و مردم ایران قائل شدهاند، حساب‌های کاربری این مقامات را مسدود کرده‌اند.
همان‌طور که قابل حدس بود، این اتفاق در پی آن رخ داد که دولت ایالات متحده آمریکا رسما سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را به عنوان یک گروه تروریستی تعیین کرد. چنانکه اینستاگرام در پاسخ به پرسش خبرنگار ایرانی درباره علت بسته‌شدن این حساب‌ها می‌گوید: «با مقامات دولتی مرتبط [آمریکا] همکاری می‌کنیم تا اطمینان حاصل کنیم که تعهدات قانونی‌مان، از جمله مربوط به تعیین سپاه [به عنوان سازمان تروریستی خارجی]، را رعایت کنیم.»
اما کدام حساب‌ها مسدود شدهاند؟
آمار زیر توسط یکی از محققین و کارشناسان امنیت در فضای مجازی ، کوین میستون ( Kevin Miston)، منتشر شده است و شامل حساب‌های اینستاگرامی فرماندهان سپاه پاسداران است که توسط اینستاگرام مسدود شدهاند. روبه‌روی هر نام، تعداد دنبال‌کنندگان آن را در اینستاگرام می‌بینید:
قاسم سلیمانی، 888.4k
حساب سپاه پاسداران، 392.9k
سرلشگر عزیز جعفری، 374.6k
محمدباقر قالیباف، 228k
سرلشگر باقری، 214.8K
سردار حاج سعید قاسمی، 140k
سردار موسی کمالی، 24.9k
سيد عزت‌الله ضرغامي، 146.1k
حساب سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، 112.1k
حساب ارتش و سپاه ایران، 110.8k
حساب ژنرال پرس، 63.5k
حساب تیم خبری مقاومت تا ظهور، 100.3k
سردار حسین سلامی، 46.6k
سردار حبیب شهسواری، 12.4k
حساب سپاه فاطمیون، 1.5K
سردار عبدالله ملکی
البته ذکر این نکته لازم است که تعدادی از این حساب‌ها متعلق به خود افراد نام‌برده نیست، اما با توجه به این‌که طرفداران و هواداران‌شان این حساب‌ها را اداره می‌کردند، شرکت فیس‌بوک این حساب‌ها را از اینستاگرام حذف کرده است. برای مثال، چهار صفحه با تعداد دنبال‌کنندگان بالا، متعلق به قاسم سلیمانی، فرمانده سپاه قدس، است که این شبکه اجتماعی هر چهار حساب را مسدود کرده است.
بنا به گفته‌های کوین میستون، شاید بعد از اینستاگرام، شرکت گوگل نیز دست به همین اقدام بزند. اما توییتر، که پایگاه اصلی بسیاری از مقامات جمهوری اسلامی است، چه؟ باید در نظر داشت که شرکت توییتر در این‌گونه موارد کمی محافظه‌کارانه‌تر از سایر شبکههای اجتماعی عمل می‌کند؛ اما هیچ بعید نیست که شاهد اتفاقاتی مشابه در توییتر هم باشیم.
کاربران چه می‌گویند؟
تعدادی از کاربران به اصطلاح «ارزشی»، این کار را مخالف آزادی بیان می‌دانند؛ اما نکته قابل توجه این‌جا ست که این کاربران به این پرسش پاسخ نمی‌دهند که چرا فیلترینگ یا محدودیت این شبکههای اجتماعی در ایران را مخالف آزادی بیان نمی‌دانند؟ ضمن این‌که به نظر می‌رسد این اقدام اینستاگرام در جهت محافظت از آزادی بیان باشد؛ با درنظرگرفتن این نکته که حساب‌های متعلق به فرماندهان سپاه پاسداران در پست‌های منتشرشده خود عملا تبلیغ جنگ، ترور و خشونت می‌کردند که خلاف مقررات و قوانین شبکههای اجتماعی مانند اینستاگرام است.
در مقابل، بسیاری از کاربران شبکههای اجتماعی از این اقدام ابراز خرسندی کردند. استدلال محوری بسیاری از آنها این بود که همان‌طور که شبکههای اجتماعی مانند فیس‌بوک، توییتر و اینستاگرام، تبلیغات اکانت‌های متعلق به داعش و سایر گروه‌های تروریستی را مسدود می‌کنند، باید این رفتار را با اعضای سپاه پاسداران نیز داشته باشند. چنانکه تعدادی از کاربران به صورت خودجوش در حال ریپورت و گزارش اکانت‌هایی هستند که متعلق به سایر فرماندهان و اعضای وابسته به سپاه پاسداران است.
واکنش جمهوری اسلامی چه خواهد بود؟
گمانه‌زنی‌ها و حدس‌هایی مطرح می‌شود که حکومت جمهوری اسلامی برای مقابله‌به‌مثل و دست‌یافتن به آرزوی دیرینه خود، بهانه مورد نظر برای فیلتر اینستاگرام را پیدا کند.
چنانکه «خبرگزاری تسنیم»، که ارگان خبری سپاه پاسداران محسوب می‌شود، در واکنش به این تصمیم از لزوم «تقابل» با این اقدام اینستاگرام در ایران نوشته است: «به نظر می‌رسد این اقدام اینستاگرام در راستای شعارهای ظاهری آنها در مسدودکردن اکانت‌های مرتبط با گروه‌های تروریستی است که اگر این اقدام صحت داشته باشد، لازم است قوه‌قضاییه، وزارت ارتباطات و مجلس شورای اسلامی نیز به منظور تقابل با این اقدام اینستاگرام تصمیم فوری بگیرند.»
حسین الله‌کرم – از فرماندهان سابق گروه انصار حزب‌الله – نیز در واکنش به مسدودشدن حساب کاربری سردار سلیمانی و سایر سرداران سپاه پاسداران در اینستاگرام گفت: «وقت فیلتر اینستاگرام فرا رسیده است. ما باید در برابر توطئه مدیران اروپایی و آمریکایی شبکههای مجازی آمادگی لازم را داشته باشیم و می‌توانیم با فیلترینگ شبکههای مجازی معاند مانند اینستاگرام، اجازه ندهیم که آنها به هر شکلی که دوست دارند، عمل کنند.»
جواد جاویدنیا، معاون امور فضای مجازی دادستان کل کشور، نیز در همین رابطه گفته است: «در این شرایط اعلام می‌کنیم اگر راهی به جز فیلترینگ باقی مانده اعلام کنند و دولت به آن ورود کند و بر آن اعمال حاکمیت شود اما اگر راهی باقی نمانده، چاره‌ای جز فیلتر شدن اینستاگرام نیست.»
اما اینستاگرام طی این مدت با زندگی بسیاری از ایرانیان گره خورده است و حتی بسیاری از ایرانیان با اینستاگرام به کسب درآمد می‌پردازند و زندگی شغلی آنها با اینستاگرام پیوندی وثیق دارد. باید به انتظار نشست و دید در نهایت حکومت جمهوری اسلامی چه تصمیمی خواهد گرفت؟