حجاب در انیمیشن‌های سپاه، اجباری نیست

علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، در اسفند ۱۳۹۹ در پاسخ به استفتایی رعایت حجاب را برای شخصیت‌های انیمیشنی لازم اعلام کرد. این در حالی است که شخصیت‌های زن در برخی از انیمیشن‌های ساخت سازمان هنری و رسانه‌ای «اوج»، وابسته به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، در خانه حجاب ندارند.

یکی از این انیمیشن‌ها سریال «شهر موشکی» است. این سریال از ۵ آذرماه ۱۳۹۹همزمان با آغاز هفته تشکیل بسیج در جمهوری اسلامی از شبکه پویا صداوسیما پخش شد.

خبرگزاری تسنیم در معرفی این انیمیشن نوشته‌ است که شهر موشکی «به گفتمان مقاومت در میان کودکان و نوجوانان می‌پردازد». این مجموعه با کارگردانی رسول آذرگون، تهیه‌کنندگی میلاد حاجی‌پروانه و نویسندگی محمد سرشار - مدیر شبکه کودک صداوسیمای جمهوری اسلامی - ساخته شده است.

در سرتاسر این سریال مفاهیم مذهبی و ایدئولوژیک جمهوری اسلامی و دیدگاه‌های حکومت درباره مسائل سیاسی روز طرح می‌شود. سه کودک در هر یک از قسمت‌ها با داستانی متفاوت با دشمن می‌جنگند، به بحث پیرامون مبارزه با «جاسوسی» می‌پردازند، «دعواهای چپ‌وراستی به راه می‌اندازند»، درباره «مذاکره با دشمن» حرف می‌زنند و«سامانه موشکی» تولید می‌‌کنند.

در این کارتون شخصیت «زهرا» با برادرهای دوقلویش «مهدی» و «امیرعلی» هر بار در آزمایشگاه‌شان دست به اختراعی می‌زنند تا با آن بتوانند با حملات دشمن مقابله کنند و از جزیره‌ای که در آن زندگی می‌کنند، دفاع ‌کنند.

این سه کودک نقش فرزندان حسن طهرانی‌مقدم، از مقامات بلندپایه پیشین سپاه پاسداران، را دارند. طهرانی‌مقدم، ملقب به پدر صنعت موشکی سپاه، در سال ۱۳۹۰ در پی حادثه انفجار زاغه مهمات واقع در پادگان مدرس ملارد کشته شد. مادر کودکان در این سریال که نقش «همسر شهید» را دارد، در خانه حجاب ندارند.

البته این اولین باری نیست که در انیمیشن‌های مذهبی وایدئولوژیک در صداوسیمای جمهوری اسلامی حجاب مورد نظر حکومت، رعایت نمی‌شود. پیش از این نیز کارتون «بچه‌های ساختمان گل‌ها» - که به موضوع آموزش حجاب به کودکان می‌پردازد - از صداوسیمای جمهوری اسلامی پخش می‌شد که در آن نیز مادر خانواده در خانه حجاب نداشت. جالب این‌که این انیمیشن نیز از تولیدات سازمان اوج است.

این برنامه جنجال‌های زیادی بین حامیان حکومت به وجود آورد و در شبکه‌های اجتماعی نیز با نظرات موافق و مخالف کاربران همراه بود. در نهایت محمد سرشار، مدیر شبکه کودک صداوسیما، به حواشی این سریال انیمیشنی توضیح داد و در توییترش نوشت: «نمایش زن بدون حجاب در کنار محارم بر اساس استفتا بوده.»

اکنون این سوال پیش می‌آید که تفاوت استفتا برای بی‌حجاب‌بودن زنان در این انیمیشن با فتوای اخیر علی خامنه‌ای مبنی بر لازم‌بودن حجاب برای شخصیت‌های انیمیشن‌ها، در چیست؟

یکی از نیروهای طرفدار جمهوری اسلامی در مخالفت با عدم رعایت حجاب در این انیمیشن «بچه‌های ساختمان گل‌ها»، در بخشی از یک رشته‌توییت نوشت: «انیمیشن "ساختمان گلها" که چند سال پیش نشوند داد برای اولین بار زن رو بدون حجاب در منزل نشون داد و این فتح باب نمایش اندرونی خانه‌ها بود و قطعا ادامه خواهد یافت.»

البته برخی از طرفداران جمهوری اسلامی نیز این اقدام را تایید کردند و بعضی آن را این‌گونه توجیه کردند که از این طریق کودکان می‌توانند محرم را از نامحرم تشخیص دهند.

نکته جالب‌توجه این‌که در مهرماه ۱۳۹۸ هنگامی که انیمیشن «آخرین داستان» از ایران به فهرست مقدماتی اسکار راه یافت، روزنامه کیهان - که مدیرمسئول آن را علی خامنه‌ای انتخاب می‌کند، در انتقاد از این انیمیشن نوشت: «کاراکترهای زن کاملا بی‌حجاب بوده و روابط آزادی در میان آنها و مردان نشان داده می‌شود.»

این تناقض‌های رفتاری و اجرایی نهاد‌های جمهوری اسلامی در حالی اتفاق می‌افتد که از همان ابتدای روی‌کار‌آمدن حکومت جمهوری اسلامی داشتن حجاب برای تمام زنان ایران اجباری شد و به‌ویژه در تولیدات فیلم، سریال و انیمیشن در صداوسیما و همچنین سینمای ایران تاثیرعمیقی گذاشت، تا جایی که کوچک‌ترین تخطی از رعایت حجاب اجباری در تولیدات بصری، عقوبت عدم صدور مجوز پخش را به دنبال داشت.

مصوبه‌ای به نام «مجموعه تکمیلی اقدامات اجرایی گسترش فرهنگ عفاف و حجاب» در جمهوری اسلامی وجود دارد که از سوی رئیس‌جمهور و رئیس شورای عالی انقلاب فرهنگی تنظیم می‌شود. در این مصوبه همواره دستورهایی برای حفظ شئون اسلامی و رعایت عفاف و حجاب به همه سازمان‌ها و نهادهای حکومتی از جمله صداوسیما ابلاغ می‌شود. در این مصوبه تاکید بر حفظ حجاب و عفافی است که «در قرآن آمده و سنت معصومین علیهم السلام، آرمان‌های انقلاب اسلامی و رهنمودهای امام خمینی و مقام معظم رهبری، همچنین در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و نیز سیاست‌های کلی فرهنگی و فرهنگ و آداب ملی، جایگاه رفیعی دارد». با این تفاسیر تناقض موجود در این انیمشین‌ها و با این دستور‌العمل جای سوال است.  

اجباری‌شدن حجاب از همان ابتدای عمر جمهوری اسلامی تا به امروز مخالفان و مبارزان خود را هم داشته است. تا جایی که هم‌اکنون تعدای از زنان فعال مدنی و مخالف با حجاب اجباری، تنها به دلیل اعتراض به نداشتن حق ابتدایی انتخاب پوشش، در زندان‌های حکومت محبوس شده‌اند. از آن ‌جمله می‌توان منیره عرب‌شاهی، دخترش ـ یاسمن آریانی - صبا کردافشاری و مژگان کشاورز را نام برد.