«برخی میگویند فیلترشکنها را نیز فیلتر کنید، اما نمیتوان این کار را کرد. مگر فقط یک فیلترشکن وجود دارد؟ زمانی که ۳۰ میلیون نفر دنبال فیلترشکن هستند و شرایط اقتصاد بسیاری از افراد باعث میشود به این فضا دسترسی داشته باشند، حتما راه خود را برای استفاده از فیلترشکن پیدا میکنند. نمیتوان لشکری درست کرد که دنبال این موضوع باشند. ... اگر در تمام مدت بخواهیم از روشهای قهری استفاده کنیم سطح تعارض مردم با حاکمیت بالا میرود.»
این اظهارات آذری جهرمی، وزیر ارتباطات دولت حسن روحانی، شاید یکی از صریحترین اظهارنظرات - و به تعبیر بهتر - اظهارعجزهای کارگزاران جمهوری اسلامی مقابل قدرت اینترنت بود. این اظهارات در شهریور ۹۹ در تلویزیون جمهوری اسلامی بیان شدند و علیرغم اینکه بیشتر شبکههای تاثیرگذار اجتماعی - جز اینستاگرام - فیلتر هستند، باز وزیر ارتباطات را به اعتراف وا میدارد که ۳۰ میلیون نفر از ملت ایران دنبال فیلترشکن هستند!
معنای این عدد و سخن روشن است. اینستاگرام که فیلتر نیست و شبکههایی چون توییتر و تلگرام فیلتر هستند و طبیعیست آن ۳۰ میلیون کاربر دنبال راهی برای ورود به تلگرام و توییتر هستند. این اظهارات شکست آشکار جمهوری اسلامی را نشان میدهد. شکستی که بسیاری از عوامل آن قائل به پذیرش آن نیستند و هنوز در خاکریزهای خیالی خود علیه غولی به نام فضای مجازی شمشیر میزنند!
این نکته آذری جهرمی توسط کارشناسان داخلی هم تایید میشود. سایت اقتصادآنلاین، در گفتگویی که با یکی از کارشناسان به نام «حسین قاسمی» پیرامون استفاده مردم از فیلترینگ داشت، این واقعیت را منعکس کرد که رویکرد استفاده از فیلترینگ در کشور «کاملا صعودی» است.
این گفتگو در شهریور ۱۳۹۹ بیان شده است و در بخشی از آن آمده است: «هر چقدر در کشور با بستهشدن فضای سایبری و دسترسی مردم به سرویسهای کاربردی که مطلوبشان است مواجه شدیم استفاده از VPN بالاتر رفته است. زمانی تلگرام، پیامرسان پرکاربرد کشور بود که بنا به دلایلی مسئولان تصمیم گرفتند آن را فیلتر کنند، استفاده از VPN از همان زمان شدت گرفت. مردم با این کار اعلام کردند که قصد دارند به استفاده خودشان از این پیامرسان ادامه دهند.»
ولی آیا باید از این رویکرد خرسند بود؟ یعنی استفاده گسترده مردمی از فیلترینگ را باید به فال نیک گرفت؟ شاید از منظر ایجاد توانایی برای دسترسی مردم به اطلاعات آزاد، فیلترشکنها نقش مثبت بازی کنند ولی مسئله این است که حتی به گفته منابع داخلی همچون کارشناس طرف گفتگو در مصاحبه بالا، تجارت پرسودی که حول خرید و فروش فیلترشکنها در خود کشور ایجاد شده است، عملا مسئله ویپیانها و فیلترشکنها را در ایران تبدیل به جولانگاه رانت و فساد کرده است تا جایی که افراد دخیل در فروش فیلترشکن برای افزایش و تداوم سود خود حامی فیلترینگ در ایران هستند!
در بخشی از همان گفتگو چنین آمده است: «به واسطه فیلتر فضای مجازی، VPN ها به یک تجارت پرسود تبدیل شدهاند. حتی گاهی اوقات لابیهایی که به واسطه این تجارت انجام شده باعث فیلتر سایتها و شبکههای اجتماعی میشود. این تجارت در کشور فعال است. ... درگاه بانکی و شرکتهای مشخص که به فروش این تکنولوژی مشغول هستند، نشان میدهد که ارادهای برای مقابله با آن وجود ندارد که این یکی از نکات جالب این تجارت است. برخیها از کلمه مافیا برای این تجارت استفاده میکنند اما به گمان من مافیا وجود ندارد و بیشتر مساله یک تجارت پرسود است.»