شلاق توهم بر تن فضای موّاج مجازی

تداوم فشار بر فضای مجازی فارسی‌زبان در پی همه‌گیری کرونا در کشور

«اگر هر کس به ... تهاجم فرهنگی باور ندارد می‌تواند ... با دقت نگاه کند و با چشم خود ببیند که محصولات فرهنگی غربی چگونه به تغییر باور و فرهنگ ما اقدام نموده‌اند. قبلاً برای اثبات چنین جنگی نیازمند ارجاع به شبکه‌های ماهواره‌ای بودیم که در دسترس همه نبود اما امروز این جنگ در دست ما صورت می‌پذیرد، در خانه ما به‌وسیله همین فضای مجازی که دیگر دسترسی به آن نیاز به تجهیزاتی مانند کامپیوتری و لپ‌تاپ ندارد و با وسیله‌ای ساده که دست همه ما است در دسترس است».

خطوط بالا را فردی به نام «سید جواد شریف شیخ‌الاسلامی» در خبرگزاری دانشگاه آزاد در ۱۴ اردیبهشت ۱۳۹۹ نوشته است. این فرد که در وبسایت‌های اصلی سپاه پاسداران همچون «تسنیم» با عنوان «کارشناس فضای مجازی» تبلیغ و ترویج می‌شود، عملا گوشی‌های هوشمند را ابزاری جنگی فرض کرده است که به عنوان «وسیله‌ای ساده» در دسترس همه است.

ولی نکته این است که طی چند روز اخیر در روزهای نخست اردیبهشت ۹۹ موج فشار بر فضای مجازی فارسی‌زبان شدت گرفته است. در حالی که میزان فشارهای وارده بر فضای مجازی در ایران، اعتراض و انتقاد زیادی در ایران برانگیخته است و چندین نهاد و سازمان امنیتی و شبه‌امنیتی همچون پرونده‌های حساس امنیتی با مسئله فضای مجازی برخورد می‌کنند، باز هم پلیس فتا و دیگر نهادها و حتی اشخاص صاحب‌نفوذ، از تهدید کاربران کوتاه نمی‌آیند.

طی روزهای اخیر در اردیبهشت ۹۹ بود که رییس پلیس فتا با اشاره به مسئله کرونا و حضور بیش‌تر شهروندان در خانه و مشغولیت بیش‌تر آنان با فضای مجازی گفت: «در پی شیوع ویروس کرونا در کشور و به دنبال آن رعایت توصیه‌های بهداشتی مبنی بر پرهیز از ترددهای غیر ضروری و در خانه ماندن و باتوجه به روی آوردن هموطنان به فضای مجازی به منظور سپری‌کردن ساعاتی که در منزل هستند، متاسفانه شاهد رواج ناهنجاری‌های اخلاقی در این فضا و به طبع سوءاستفاده مجرمان از این شرایط به وجود آمده هستیم ... در صورت وقوع موارد مجرمانه در فضای مجازی و انتشار محتوای هنجارشکنانه در تضاد با اخلاقیات حاکم بر فرهنگ جامعه، با هنجارشکنان برخورد می‌کنیم».

رییس پلیس فتا همچنین در عین‌ حال اذعان کرد که طی روزهای اخیر «تعدادی از چهره‌های شناخته‌شده و فعال در عرصه سایبری» شناسایی شده و توسط پلیس فتا «مورد ارشاد و راهنمایی» قرار گرفتند. اگرچه «وحید مجید» جزییات بیشتری از این مسئله ارائه نکرد ولی جالب ‌توجه این است که این اظهارات پلیس فتا و تهدید کاربران فضای مجازی فارسی‌زبان مصادف بود با نامه‌ای که تقریبا جنجالی شد.

بد نیست در اینجا نیز اشاره کنیم که حدود یک ماه و نیم پیش و در اسفند ۹۸ نیز به گفته رییس پلیس فتا: «۲۴ نفر در رابطه با شایعه‌سازی در فضای مجازی با موضوع شیوع بیماری کرونا، بازداشت و به مراجع قضایی معرفی شدند و ۱۱۸ نفر از کاربران مورد تذکر و ارشاد قرار گرفتند».

در ۱۱ اردیبهشت ۹۹ بود که نامه‌ای منتشر شد که بیش از ۴۰۰ نفر از اساتید، طلاب و فضلای حوزه‌های علمیه از ۶۵ شهر کشور پای آن را امضا کرده بودند و خطاب به رئیس قوه قضائیه خواستار محاکمه «عاملان ولنگاری فاجعه‌بار فضای مجازی کشور» شدند. آن‌ها مشخصا خواستار بازداشت و محاکمه دبیر شورای عالی فضای مجازی و وزیر ارتباطات شدند. آنان با اشاره به انتقادات خامنه‌ای در فروردین ۹۹ از وضع فضای مجازی فارسی‌زبان که آن را عرصه حضور «دشمن» نامیده بود، مشخصا وزارت ارتباطات و شورای عالی فضای مجازی را دو نهادی دانستند که در زمینه اجرایی‌کردن نظرات خامنه‌ای، کوتاهی کرده‌اند. به باور این چند صد تن: «مواضع و عملکرد فاجعه بار دبیر شورای عالی فضای مجازی و وزیر ارتباطات گویای آن است اساسا این دو مسئول، اعتقادی به سر و سامان یافتن فضای مجازی کشور ندارند.»

آن‌ها برای آذری جهرمی و فیروزآبادی ۱۲ اتهام برشمردند که شامل مواردی چون «حمایت زیرساختی عجیب از تلگرام و اینستاگرام» می‌شود. این چند صد تن حتی در یک ادعای عجیب به طور تلویحی مدعی شدند که این دو فرد - که در ساختارهای اینترنتی کشور افرادی عالی‌رتبه محسوب می‌شوند - با سرویس‌های امنیتی خارجی در ارتباط هستند. آن‌ها نوشتند: «این دو فرد مکررا، به نفع سرویس‌های خارجی وقت‌کشی کرده و تعهدات خود را طی پنج سال اخیر نقض کرده و به دستورات و منویات رهبر انقلاب عمل نکرده‌اند.»

به نظر نمی‌رسد این دور جدید فشارهای بیش‌تر بر فضای مجازی فارسی‌زبان بی‌ارتباط با سخنان و تمایلات خامنه‌ای باشد؛ ولی پرسش این است این سیاست شکست‌خورده تا کی می‌خواهد ادامه پیدا کند؟ سیاستی که مخاطب را یاد پادشاهی می‌اندازد که تلاش داشت با شلاق بر امواج دریا آنان را وادار کند به فرمان او عمل کنند ولی امواج بنا به ماهیت خود نمی‌توانستند به فرمان انسانی بایستند یا از جای خود حرکت کنند.